Klimaatstress

Precies sinds we hier wonen laat de klimaatverandering zich ongenadig gelden. In 2018 maakten we voor het eerst mee hoe hitte en droogte de aanblik van deze plek binnen de kortste keren volledig veranderde. In 2019 en 2020 opnieuw die verbijsterende metamorfose. 2021 was een adempauze, een ‘gewone’ Nederlandse zomer zoals we die vroeger kenden, waarin het nog geen week droog was en het gras groen bleef. Maar in 2022 keerden hitte en droogte weer terug.

Op 1 juni kopt de NOS: ‘Natste lente sinds 2006’
En nog geen twee weken later: ‘Recordjaar droogte in zicht’

Dit jaar is het helemaal extreem. Tot half mei was het nat en koel. De moestuin schoot niet op, maar de rest van de hof zag er weelderig uit (al kwamen de bomen laat uit) en de poel stond vol met water. Vanaf half mei werd het opeens droog, maar bleef er een kille noordoostenwind waaien. De hof droogde zienderogen op, maar bleef dankzij het koele weer nog wel groen. Maar opeens is daar verandering in gekomen: de tropenzon beukt sinds dit weekend weer 16 uur per dag op het land en de hof verschiet in een razend tempo van groen naar geel.

(Niet alleen onze hof trouwens, álles ziet er uit zoals dertig jaar geleden alleen in augustus, na een lange hete zomer. En dan nog niet eens elk jaar augustus…)

Sommige bomen laten alweer blaadjes vallen – ze zitten er nog geen twee maanden aan! Het lijkt net alsof er een stop uit de poel is getrokken, zo snel trekt het water zich terug. In werkelijkheid verdampt het natuurlijk gewoon.

Dit was eind mei
… en twee weken later!

En zoals ieder jaar zorgt de plotselinge droogte voor veel extra werk. Iedere avond uren gieten in de moestuin. De pas aangelegde siertuin komt er karig vanaf. Zowel de gezaaide inheemse planten als de vele stekjes van sierplanten die ik van Bart gekregen heb staan te verdrogen.

De schapen en lammetjes staan zielig te hijgen. Ik heb wat schaduw voor ze gemaakt met een oud schaduwdoek en controleer vier keer per dag de wateremmers. Lekker gras is er niet meer, ik moet ze (nu al!) bijvoeren met hooi. Ze zijn mager en geven maar weinig melk, vooral Sandra heeft het moeilijk met haar drie dochters. (Als ze nou gewoon in april hadden gelammerd, zoals gepland, hadden ze zich in deze fase helemaal rond kunnen eten aan het gras wat er toen was!)

En dit is nog maar juni, juli en augustus moeten nog komen! Hoe moet dat, met de bomen, de bloemen, de insecten, de vogels? Er vliegen nu al nauwelijks vlinders en veel minder zweefvliegen dan afgelopen jaren.

Het zorgt voor stress en slaapgebrek, ondanks dat onze slaapkamer heerlijk koel is (goed ontworpen met de slaapkamer op het noorden, door twee deuren gescheiden van de ‘warmte-ontvangende zones’ in het huis).

‘We rijden op een snelweg naar de klimaathel, met onze voet op het gaspedaal’, zei secretaris-generaal António Guterres van de VN in november. Hij had volkomen gelijk. Waar is de rem?!

Familiespektakel

Zes weken later dan gedacht begon Sandra’s uier toch wel duidelijk te zwellen. Dus er waren lammetjes onderweg. Maar wanneer ze nou zouden arriveren…?

Afgelopen weekend hadden we een familiekampeerweekend hier. Het zou natuurlijk wel heel leuk zijn als er dan meer lammetjes zouden zijn dan Nel d’r mini. En verrek, op vrijdagmiddag begon Sandra voortekenen te vertonen: apart staan van de kudde en hoefschrapen. Dat zou leuk zijn! Maar toen de familie er was waren er nog geen lammetjes . De nichtjes (7 en 9) moesten zich tevreden stellen met het voeren van de kudde. En ook toen we ’s avonds naar bed gingen waren er nog geen lammetjes.

Sandra in de stal gezet (de nichtjes beloofd dat ik ze wakker zou maken als er iets gebeurde) en ik er ’s nachts een paar keer uit dus. Maar nee… En toen ik ’s ochtends (behoorlijk brak) Nel molk en de overige schapen voerde kwam Sandra gewoon met de kudde mee naar de wei.

Maar een kwartier later, toen ik mijn ontbijt stond klaar te maken kwamen de nichtjes aanrennen “We hebben het lammetje gezien, het ligt in het gras en Sandra is het aan het schoonlikken!”

Verrek!

Eén mooi klein ooitje. En toen maar afwachten of er nog meer ging komen. Intussen was de hele familie uit de respectievelijke tentjes gekropen.

Na anderhalf uur (waarin Sandra het lammetje inderdaad héél driftig schoonlikte) kwam er wel een waterblaas. Maar er gebeurde niets. Toch maar even voelen. Ja hoor, er lag nog een lam achter. Nou ben ik niet zo van het ingrijpen, maar dit duurde wel erg lang. Dus toch maar geholpen. Wies hield het schaap in bedwang. Gelukkig lag het lam op zich goed, ik hoefde niet de ligging te corrigeren. Maar het zat helemaal verstrikt in de placenta.

En daarachter kwam er nóg één… met de hakjes vooruit. Een stuitligging. Dus nog een keer assisteren, want dat moet niet te lang duren. Als de navelstreng breekt terwijl de kop van het lam nog in de moeder zit krijgt het zuurstofgebrek.

Drie ooitjes!

Wat een spectaculair begin van het weekend!

De rest van de het weekend hebben we de kuilbaaltjes opgestapeld, de kippen verplaatst, de moestuin water gegeven, gefietst, geluierd en pizza gebakken. Een goed weekend al met al!

Hooi!

Mei begon nat en koud, maar toch groeide het gras flink. En toen werd het ineens droog… en hoog tijd om te gaan maaien vóórdat de witbol helemaal in het zaad zou schieten. (Dan gaat de voeding vanuit de plant naar het zaad, en wordt het gras zelf een stuk minder lekker, terwijl het zaad allemaal uit het droge hooi valt.)

Dus op 22 mei weer de maaier geleend van Arnoud. Het schudden en ‘op zwil’ (of: ‘op ril’) harken kunnen we zelf, met de Strela schudder. In theorie althans. In de praktijk pakt de Strela niet alles mee omdat ons land niet zo’n glad biljartlaken is. En omdat ik natuurlijk wel àl het hooi wil oogsten komt er altijd het nodige harken bij kijken.

Dit jaar ging het nog een beetje meer mis. Bij de tweede ronde harken klapte de band van de Strela. Joris toog met het wiel naar de winkel om een nieuwe te bestellen terwijl ik vlijtig met de hand en Roemeense hooivork 2 ha hooi keerde.

(Ergens in mijn boekenkast staat een boek met de geweldige titel ‘Geertje, ’t hooi moet om’. Daar moest ik wel aan denken…)

Op donderdag moest ik weg vanwege werk. ’s Middags was het nieuwe wiel er. Maar toen Joris eindelijk de Strela had gerepareerd (met veel moeite èn hulp van buurman van der Draai) begaf de trekker het…

Het was niet duidelijk wat er aan de hand was, dus ik heb de loonwerker gebeld of hij een dagje later met de pers kon komen. Joris moest vrijdag weg. Vrijdag de hele middag en avond tot zonsondergang geharkt. Het is maar goed dat ik dat leuk werk vind…

Zaterdag kwam dan de loonwerker, plus de man van de wikkelaar. Die bleek ook een Renault trekker te bezitten, dus moest natuurlijk even kijken of hij het euvel kon oplossen. Helaas kreeg hij de trekker ook niet meer aan de praat.

Intussen schoot zijn collega met de pers over het land. Vorig jaar hadden we 20 pakjes. Het leek ons dat het er nu wel een paar meer zouden zijn.

En jawel: 100 stuks maar liefst! Ze zijn wel een stuk lichter dan vorig jaar. Het gras heeft eigenlijk twee dagen te lang gedroogd en we hadden onvoldoende ‘dikke’ rillen liggen. Dan kan de machine het minder efficiënt verwerken. Maar hier kunnen we even mee vooruit!

Blij in mei

Het is mei, het regent veel, de temperatuur stijgt, het gras spuit de grond uit en het groen de bomen uit. De boomkikkers geven iedere avond concerten. Libellen en meikevers vliegen in het rond, af en toe zó onoplettend dat ze ons aanzien voor een landingsbaan.

Spontaan uitgezaaide bladrammenas en bijenvoer steken prachtig af tegen het potdekselwerk van het huis.
De aardappels ‘Vitanoir’ komen al mooi op tussen het maaisel van de poel
Voor het eerst hebben we ook een stukje ‘echte’ tuin. De palen voor de schaduwdoeken blijken nog niet helemaal goed te staan; de schaduwdoeken kunnen nu nog niet optimaal hangen zodat we op het heetst van de dag schaduw op het terras hebben. Helaas loopt op de plek waar ze zouden moeten staan de rioolbuis (daarom staan ze daar niet). Hmmm… nog een puzzeltje.
De tulpen zijn bijna uitgebloeid, de akeleien nemen het over.
De gouden regen naast het regenwaterbassin omlijst prachtig het beeld van de ijsvogel.
De moestuin wordt elke dag mooier.
Plaatje van onderuit de moestuin.
Over de moestuin heen naar de poel.
Een week geleden waren de bomen nog vrijwel kaal!
Het gras spuit omhoog in het weiland.
Heel veel pinksterbloemen in het gras.
En een biesje (kleine veldbies?) dat vooral in de zone langs de sloot groeit, samen met heel veel veldzuring.
Verzonken in ons paradijs…

Het enige wat nog aan het geluk ontbreekt zijn méér lammetjes. Nel d’r mini is intussen ruim tien dagen oud en wil heel graag samen met andere mini’s rennen en rondspringen. Maar al d’r tantes laten het afweten en lopen alleen maar gezapig te grazen en te herkauwen. Nu heeft Babette vorig jaar ook niet gelammerd (ivm de horrorbevalling twee jaar geleden) en Sandra was vorig jaar óók niet drachtig (het jaar daarvóór wel). Zouden ze het überhaupt niet meer worden? Want zo lijkt het een karig jaar qua melk, kaas en yoghurt te gaan worden. Nou ja, dat scheelt ook werk…

Dan heb je nog eens tijd om bij de poel naar de magische zonsondergang te kijken terwijl het kikkerconcert begint…
(Met dank aan Renée voor de foto)

Requiem voor een piano

Mijn piano had de vijf jaar in de opslag niet overleefd. Hij was toch al zwaar gehavend. Het was een bovendemper, van rond 1900. In de jaren ’50 is hij bij mijn grootouders in huis gekomen. Mijn grootvader, die timmerman was, heeft hem toen gemoderniseerd: de barokke versieringen gingen eraf, hij werd strak afgetimmerd met hardboard (!) en het zwarte politoer kreeg een moderne laag lichtgrijze verf.

Eind jaren ’70 schilderden mijn ouders, waar hij inmiddels in huis stond, hem over in een kleur groen die nu weer heel hip zou zijn. Maar in 1983 was dat natuurlijk hélemaal not done meer en en schilderden ze hem zwart. In 1988 besloten ze dat ook zwartgeverfd de piano niet meer voldeed en kochten ze een nieuwe. Korte tijd hadden we twee piano’s in huis staan, toen verhuisde de oude naar buren die wel eens wilden proberen of dat wat voor hun kinderen was.

Zes jaar later leek een piano op mijn studentenkamer hebben me het toppunt van stijl. Edwin, die een busje bezat, hielp met de verhuizing.

Jarenlang reisde de loodzware en steeds meer afgevodderde piano mee: van de studentenkamer in Oegstgeest naar de flat in Lewenborg (Groningen), naar de benedenwoning in de Wichersstraat (ook Groningen). Toen Joris en ik gingen samenwonen was er voor de piano geen plek meer en stond hij een poosje bij Wiesje in Eindhoven. Maar zij wilde graag een betere en de oude piano kwam weer bij ons: in de van Rootselaarstraat (Amersfoort) en later in de van Bemmelstraat (Amersfoort).

En al die tijd vroeg ik me af of het geen tijd werd om hem te vervangen. Want een bovendempermechaniek is kwalitatief niet geweldig; de piano stond standaard een halve toon te laag gestemd en hij rammelde een beetje, ondanks herhaalde inspanningen van een hele reeks aan pianostemmers. Erg mooi was hij intussen ook niet meer: de laatste zwarte verflaag was naar een soort antraciet verkleurd en bij de vele beschadigingen kwamen de groene en grijze lagen die eronder zaten aan het licht. Bovendien begon de plamuur waarmee mijn opa in de jaren ’50 de versieringen had gladgestreken meer en meer af te brokkelen.

Dus toen hij rammelender en ontstemder dan ooit uit de opslag kwam besloot ik dat hij geen revisie meer waard zou zijn, ondanks zijn fijne lichte aanslag. (Als ik al een stemmer had kunnen vinden die er nog aan wilde beginnen – bovendempers zijn niet populair onder stemmers.)

Op Marktplaats zetten heeft ook geen zin. Kijk voor de grap maar eens wat er aan (nog fraai uitziende) piano’s gratis af te halen is in je eigen regio. En deze was zowel van binnen als van buiten af.

Dus… een piano slopen. Wel heftig. Maar ook erg interessant.

Het laatste beeld van de piano in intacte staat

Eerst de panelen eraf – dat is het makkelijke deel, dat heb ik vaker gedaan.
Dan de toetsen eruit, dat wordt al spannender.

Tot mijn verbazing kon ik het mechaniek, na verwijdering van een paar schroeven, er in één keer uit tillen.
Dat bleek dan ook van een andere producent afkomstig. Rond 1900 was de pianoproductie op zijn hoogtepunt.
Het mechaniek en het onderblad waar de toetsen op rusten. Tot nu toe alleen maar wat schroeven hoeven losdraaien.
En ook de ‘tafel’ daaronder bleek met een paar schroeven eenvoudig genoeg te verwijderen.
En toen kwam het spannender gedeelte. Het belangrijkste doel van de demontage was om het gietijzeren frame los van het hout te krijgen. Daarvoor moest ik bij de grote schroeven. Maar dan moesten toch echt de snaren eraf. Dus de nijptang gepakt. Nu werd het echt destructief.
De snaren stonden zo strak dat de vonken er uit sprongen als ik ze doorknipte.
‘POINGG!’ galmde het bij ieder snaar die sprong. Joris kwam naar beneden: “Het klinkt wel alsof hij nog om hulp roept: ‘Red mij! ‘”
“Hè” zei ik. “Dat had je nou niet moeten zeggen…”
Maar toen hij kaal was, was hij ook opeens ‘dood’. Dat maakte het makkelijker, want vanaf daar werd het steeds destructiever. De grote schroeven kwamen na wat overredingskracht (kruipolie en verschillende slagschroevendraaiers) los. Maar het frame zat nog steeds vast. Waaraan?
Eerst de bovenkant er maar eens helemaal af. Die bood aardig weerstand.
“Als brute kracht niet werkt moet je er meer van gebruiken”
Toen de reciprozaag gepakt en de zijkant doorgezaagd, waar het frame achter het hout viel.
Om te voorkomen dat het loodzware frame er opeens uit zou kukelen de piano op zijn rug gelegd. Was ook niet makkelijk, maar een matras en wat kussens eronder hielpen.
De onderkant kon ik toen zó lostrekken. Dat die er nooit is afgevallen bij al die verhuizingen!
Nog een paar schroeven los en toen kon ik het frame eruit pakken. Nou ja, pakken… het was LOODzwaar. Ik kon het niet tillen, alleen slepen.
Gelukkig hebben we oude kleden en tapijttegels om de tegelvloer in de hal te beschermen. De rode sporen vilt die eraf kwamen versterkten het gevoel dat hier zojuist een slachtpartij had plaatsgevonden.
Na het inleveren bij de oud ijzerboer bleek het maar 60 kg te wegen, wat mijn prestatie om m zelfstandig in de bus te krijgen een stuk minder heldhaftig maakte.
Het mechaniek is totaal versleten
Diepe groeven in de hamerkoppen en dempers, en een dikke laag stof er op
En nu nog even de rest… Wat er van de kast over was, was lichter dan het frame, maar wel onhanteerbaar.
Toch alles in het busje gekregen voor zijn laatste rit naar de stort. Ik heb 25 jaar goed voor ‘m gezorgd (en toen 5 jaar niet meer)… Aan alles komt een einde, en zeker aan een piano.